تاریخچه درخت عناب :
عناب از آسیای شرقی، جنوبی و خاورمیانه به سمت غرب گسترش پیدا کرده است.
۴۰۰۰ هزار سال پیش در چین کشت می شده است از آن جهت به خرمای چینی نیز معروف است.
این میوه در هر منطقه ای دارای اسامی مختلفی است؛ در هند و پاکستان آن را ایناب و در شرق آسیا آن را خرمای قرمز، خرمای چینی یا خرمای هندی می نامند.
بررسی سوابق تاریخی خراسان جنوبی نشان می‌دهد گذشتگان این مرز و بوم کاشت و مراقبت از درخت عناب را یک ضرورت برای بقای خود می دانسته اند و امروزه درختان کهنسال متعددی در این استان به یادگار مانده‌است که در میان آنها درختانی با قدمت نزدیک به ۴۰۰ سال هم مشاهده می‌شود.
شگفت‌انگیزترین مسئله، در مورد این میوه‌ی ناشناخته، قدمت و تاریخ چندین هزار ساله‌ی آن است که در این تاریخ بلند مدت، بیش از ۴۰۰ رقم مختلف از این گیاه شکل گرفته است
پیشینه :
عناب میوه ای پرخاصیت و ناشناخته، با نام علمی زیزیفوس جوجوبا (Ziziphus jujuba) و نام انگلیسی jujube می باشد. در تاریخچه این میوه مقوی در منابع معتبر طب سنتی نام های متفاوتی برای آن ذکر شده است که مهمترین آنها به شرح زیر است:
فارسی: اوناف دار، سیلانک، سیلانه، سنجد گرگانی
ترکی: عُناب آغاجی
اندلسی: زُفیزَف
شاید شنیدن نام انگلیسی آن کمی خنده دار باشد اما نباید بگذارید نام این میوه پرخاصیت شما را به اشتباه بیندازد.
شما میتوانید عناب تازه و با کیفیت را از فروشگاه سرخ جان سرخ جان خریداری کنید.
مورفولوژی عناب:
عناب، این میوه ارزشمند بیضی شکل بوده و حدود ۲ الی ۵ سانتی متر طول دارد.
عناب در ابتدا سبز و نارس و پس از رسیدن به رنگ قرمز در می آید و کمی چروک می شود.
از آنجا که ظاهری شبیه خرما دارد آن را با عناوین دیگری مثل خرمای قرمز یا خرمای کره‌ای نیز می شناسند؛ ولی از لحاظ دسته‌‌بندی‌های علمی به آن، زیزیفوس جوجوبا (Ziziphus jujuba) می‌گویند.
مورفولوژی عناب:
عناب، این میوه ارزشمند بیضی شکل بوده و حدود ۲ الی ۵ سانتی متر طول دارد.
عناب در ابتدا سبز و نارس و پس از رسیدن به رنگ قرمز در می آید و کمی چروک می شود.
از آنجا که ظاهری شبیه خرما دارد آن را با عناوین دیگری مثل خرمای قرمز یا خرمای کره‌ای نیز می شناسند؛ ولی از لحاظ دسته‌‌بندی‌های علمی به آن، زیزیفوس جوجوبا (Ziziphus jujuba) می‌گویند.
بیوگرافی درخت عناب:
درخت عناب با ارتفاع حدود ۱۰ متر، در تیره سنجدیان قرار می‌گیرد. کاشت درخت عناب؛ در اقلیم های گرمسیر انجام می گیرد. این میوه در ابتدا به رنگ سبز بوده و با گذر زمان به قرمز تیره تبدیل شده و بر روی آن چروک‌هایی شکل می‌گیرد. کاشت نهال عناب؛ در کشور ما ایران، در قسمت‌های جنوبی خراسان به وفور انجام می‌شود، اما خاستگاه اصلی آن را می‌توان آسیا جنوبی در نظر گرفت.
انواع روش کاشت درخت عناب:
به روش‌های مختلفی کاشت عناب، امکان پذیر بوده که در ادامه آنها را ذکر می‌کنیم.
- پاجوش:
کاشت این محصول به طریق پاجوش باید در سال دوم و آن هم در فصل پاییز، انجام گیرد. چرا که در آن زمان ریشه درخت مادر به اندازه کافی قوی شده است. پس می‌توان پاجوش‌ها را از درخت اصلی جدا کرده و در محل دیگری بکاریم.
- قلمه:
قلمه‌هایی که از شاخه‌های جوان در اواخر اسفند ماه گرفته می‌شوند، برای این روش مناسب خواهند بود. قلمه ها باید به شکل اریب جدا شوند. فاصله بین قلمه‌ها در کاشت در حدود ۵ تا ۶ سانتی متر توصیه می‌شود. در نظر داشته باشید که در کاشت درخت عناب، به این روش، باید زمین همیشه مرطوب باشد.
- خوابانیدن:
- در سال دوم کاشت نهال عناب، شاخه‌هایی از قسمت‌های پایین درخت اصلی (مادر) روییده شده اند که باید آنها را برای کاشت به این روش، خواباند. اواخر پاییز و یا اواخر زمستان بهترین زمان برای این نوع کاشت است.
- کشت بذر:
در این روش از کاشت درخت عناب؛ ابتدا دانه‌های محصول را در آب خیس کرده و در یک محل گرم نگهداری می‌کنید. کاشت دانه‌های خیس خورده باید در نیمه اسفند انجام گیرد. در اوسط فروردین ماه شما شاهد جوانه زدن بذرها خواهید بود.
کاشت درخت عناب چگونه است؟
پیش تر در رابطه با انواع روش‌های کاشت عناب، توضیح داده و اصول مربوط به هر روش را ضمن معرفی آن، خاطر نشان کردیم. بنابراین از تکرار پرهیز کرده و در این قسمت فقط این نکته مهم را یادآور می‌شویم که اگر چه محصول عناب طبق آن چه در بالا ذکر کردیم، به روش‌های مختلفی کاشته می‌شود، اما در نهایت کاشت و تکثیر به روش پاجوش، محبوبیت و کاربرد بیشتری دارد. در جنوب خراسان، اکثر باغداران، عناب را به این روش تکثیر می‌دهند.
فاصله کاشت درخت عناب و نکات لازم حین کاشت:
فاصله بین درختان عناب از آن دسته موضوعاتی است که قبل از هر گونه اقداماتی در زمینه کاشت، باید کاملاً مورد بررسی قرار بگیرد. این فاصله باید با در نظر گرفتن تمامی فعالیت‌هایی که بعد از کاشت قرار است بر روی زمین انجام گیرد، سنجیده و اعمال شود.
در کاشت نهال عناب؛ هر نهال با دیگر نهال ها در ردیف ۴ متر و ردیف ها با هم ۵/۵ متر فاصله داشته باشند. اما نه تنها فاصله که اصول دیگری نیز وجود دارد که قبل از کاشت باید حتماً آنها را در نظر بگیرید.
برای مثال قبل از شروع کاشت درخت عناب، دمای محیط، جنس خاک محدوده کاشت، رطوبت مکان کاشت، نوع دسترسی به آب برای آبیاری، زه کشی مناسب خاک، آفات و بیماری‌های موجود و نیروی لازم جهت کاشت نهال عناب، را بررسی کرده و تمهیدات لازم برای هر کدام را کاملاً در نظر بگیرید.
فاصله کاشت درخت عناب و نکات لازم حین کاشت:
فاصله بین درختان عناب از آن دسته موضوعاتی است که قبل از هر گونه اقداماتی در زمینه کاشت، باید کاملاً مورد بررسی قرار بگیرد. این فاصله باید با در نظر گرفتن تمامی فعالیت‌هایی که بعد از کاشت قرار است بر روی زمین انجام گیرد، سنجیده و اعمال شود.
در کاشت نهال عناب؛ هر نهال با دیگر نهال ها در ردیف ۴ متر و ردیف ها با هم ۵/۵ متر فاصله داشته باشند. اما نه تنها فاصله که اصول دیگری نیز وجود دارد که قبل از کاشت باید حتماً آنها را در نظر بگیرید.
برای مثال قبل از شروع کاشت درخت عناب، دمای محیط، جنس خاک محدوده کاشت، رطوبت مکان کاشت، نوع دسترسی به آب برای آبیاری، زه کشی مناسب خاک، آفات و بیماری‌های موجود و نیروی لازم جهت کاشت نهال عناب، را بررسی کرده و تمهیدات لازم برای هر کدام را کاملاً در نظر بگیرید.
فصل مناسب کاشت عناب چه فصلی است؟
مانند خیلی از دیگر درختان میوه، کاشت درخت عناب در اواخر پاییز و اواسط زمستان انجام می‌شود. در خراسان جنوبی که روش کاشت پاجوش عموماً مورد استفاده قرار می‌گیرد، این عمل از اواسط اسفند ماه شروع شده و تا جوانه زنی در فروردین ماه به طول می‌انجامد. البته ناگفته نماند که بسیاری از باغداران در اواخر آذر ماه این فعالیت‌ها را انجام می‌هند.
آیا پرورش درخت عناب در باغچه ممکن است؟
در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت بله! کاشت درخت عناب، در باغچه نیز می‌تواند انجام گیرد. البته که روشن است میزان باردهی محصول نسبت به باغات قطعاً کمتر خواهد بود. اما در هر حال برای کاشت این محصول در باغچه خانه و یا باغ نیز همانند باغات بزرگ و زمین‌های کاشت، اصول مربوط به کاشت عناب، باید در نظر گرفته شود
فصل مناسب کاشت عناب چه فصلی است؟
مانند خیلی از دیگر درختان میوه، کاشت درخت عناب در اواخر پاییز و اواسط زمستان انجام می‌شود. در خراسان جنوبی که روش کاشت پاجوش عموماً مورد استفاده قرار می‌گیرد، این عمل از اواسط اسفند ماه شروع شده و تا جوانه زنی در فروردین ماه به طول می‌انجامد. البته ناگفته نماند که بسیاری از باغداران در اواخر آذر ماه این فعالیت‌ها را انجام می‌هند.
آیا پرورش درخت عناب در باغچه ممکن است؟
در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت بله! کاشت درخت عناب، در باغچه نیز می‌تواند انجام گیرد. البته که روشن است میزان باردهی محصول نسبت به باغات قطعاً کمتر خواهد بود. اما در هر حال برای کاشت این محصول در باغچه خانه و یا باغ نیز همانند باغات بزرگ و زمین‌های کاشت، اصول مربوط به کاشت عناب، باید در نظر گرفته شود.
باغداری و مراقبت‌های لازم از آفات و بیماری‌های درختان عناب چگونه است؟
همانند سایر ارقام میوه با کاشت درخت عناب، آفات و بیماری‌هایی پدید آمده که با پیشگیری و مراقبت‌های به موقع و مؤثر، می‌توان از ایجاد بسیاری از آنها جلوگیری کرد و یا وخامت آن را کمتر کرد.
- جدا کردن میوه‌های بیمار و آلوده و یا شخم زدن در پای درختان، روش‌هایی است که از پیشروی بیماری به کل محصول جلوگیری می‌کند.
- استفاده از کودها برای تقویت هر چه بیشتر گیاه در طول پروسه کاشت عناب، اهمیت دارد.
- استفاده از سموم تأیید شده از جانب کارشناسان کشاورزی برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها، از جمله دیگر فعالیت‌هایی هستند که می‌تواند در مقاوم کردن و همچنین هر چه پربار‌تر کردن محصول به شدت مؤثر باشد.
خاک مناسب کاشت درخت عناب چیست و باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
برای کاشت نهال عناب؛ سبک بودن خاک از اهمیت خیلی زیادی برخوردار است. حتماً در نظر داشته باشید که زه کشی خاک انتخابی شما به درستی صورت گرفته باشد. اگر در هنگام کاشت متوجه شدید که خاک سنگین است، حتماً از انواع خاک برگ و خاک‌های شنی استفاده کنید.
بدین طریق نواحی اطراف کاشت را سبک کرده و این گونه کیفیت محصول را بالا ببرید. در نظر داشته باشید که در کاشت هر محصولی و نه فقط عناب، خاک مورد استفاده برای کاشت، نقش پررنگی را بازی خواهد کرد.
نحوه آبیاری نهال و درخت بالغ عناب چگونه است؟
پیش‌تر خاطر نشان شدیم که کاشت درخت عناب، بیشتر در مناطق گرمسیری کشور ما مانند خراسان جنوبی، کشت می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این گیاه می‌تواند نسبت به بی آبی و گرما نیز مقاومت داشته باشد.
اما در هر حال این بدان معنا نخواهد بود که پای درخت کاملاً خشک باشد، چون در این صورت گیاه شما از بین خواهد رفت. البته که آبیاری بیش از حد نیز ممکن است موجب پوسیدگی ریشه شود.
در ابتدای کاشت عناب، میزان آبیاری درخت، به صورت هر ۵ روز یک بار است اما از سال دوم به بعد این زمان به ۱۵ روز یک بار تغییر پیدا می‌کند.
البته روشن است که در فصول پاییز و زمستان اگر میزان بارش‌ها کم باشد، قطعاً به آبیاری بیشتری برای این محصول نیاز است تا مبادا خشکی بیش از حد، آسیبی به آن بزند.
نحوه آبیاری نهال و درخت بالغ عناب چگونه است؟
پیش‌تر خاطر نشان شدیم که کاشت درخت عناب، بیشتر در مناطق گرمسیری کشور ما مانند خراسان جنوبی، کشت می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این گیاه می‌تواند نسبت به بی آبی و گرما نیز مقاومت داشته باشد.
اما در هر حال این بدان معنا نخواهد بود که پای درخت کاملاً خشک باشد، چون در این صورت گیاه شما از بین خواهد رفت. البته که آبیاری بیش از حد نیز ممکن است موجب پوسیدگی ریشه شود.
در ابتدای کاشت عناب، میزان آبیاری درخت، به صورت هر ۵ روز یک بار است اما از سال دوم به بعد این زمان به ۱۵ روز یک بار تغییر پیدا می‌کند.
البته روشن است که در فصول پاییز و زمستان اگر میزان بارش‌ها کم باشد، قطعاً به آبیاری بیشتری برای این محصول نیاز است تا مبادا خشکی بیش از حد، آسیبی به آن بزند.
قلمه زدن جهت کاشت درخت عناب چگونه صورت می‌پذیرد؟
پیش‌تر توضیحاتی خلاصه وار در رابطه با قلمه زدن گیاه عناب دادیم. همان طور که در بالا اشاره کردیم، برای کاشت نهال عناب، از طریق قلمه، باید شاخه‌های جوان انتخاب شوند. طول قلمه‌ها بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر بوده و در نیمه دوم اسفند ماه، عمل قلمه زدن این گیاه انجام می‌گیرد.
نحوه کوددهی بعد از کاشت درخت عناب، بهترین کودهای شیمیایی و حیوانی کدامند؟
یکی از مهمترین مواردی که باید در راستای مراقبت از درخت تا زمان باردهی انجام شود، کوددهی مناسب پای درخت عناب است. در واقع شاید بتوان گفت یکی از اصلی‌ترین موارد مربوط به کاشت عناب، همین امر کوددهی خواهد بود.
کودهای دامی معمولاً بیشتر برای این محصول توصیه می‌شوند. مقدار و زمان کوددهی باید حتماً توسط آزمایشگاه و کارشناسان تعیین شود؛ چرا که بسته به نوع خاک و سن درخت این مقدار متفاوت خواهد بود.
کوددهی و اضافه کردن مواد آلی به شکل محلول که در اصطلاح به آن محلول پاشی گفته می‌شود نیز یکی دیگر از روش‌هایی است که در صورت قلیایی بودن بیش از حد خاک و عدم توانایی آن در جذب مواد آلی، انجام می‌گیرد. در این روش عناصری هم چون پتاسیم اکسید، نیتروژن و غیره، به خاک پای درخت به صورت محلول، اضافه خواهند شد
کاشت درخت عناب چه آفات و بیماری هایی به دنبال دارد؟
یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که برای درخت عناب و محصول آن پیش می‌آید، مگس محصول عناب است. این مگس به داخل میوه نرسیده راه پیدا کرده و در آن تخم ریزی می‌کند. لاروها از گوشت درون محصول تغذیه کرده و اینگونه، میوه عناب کاملاً نابود می‌شود.
آفاتی دیگر مانند پروانه، کنه و تریپس نیز از جمله آفاتی هستند که ممکن است به این گیاه حمله کرده و محصول آن را از بین ببرند. مبارزه با آفات یکی از مهمترین اصولی است که در مراحل مربوط به کاشت درخت عناب، باید حتماً مورد توجه قرار بگیرد. در بالا توضیحاتی در رابطه با انواع روش‌های مبارزه با این آفات دادیم.
چند نوع هرس داریم و هرس درخت عناب چگونه انجام می‌شود؟
بعد از کاشت نهال عناب، همانند دیگر محصولات با توجه به نوع و محیط کاشت، انواع هرس‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال هرس‌های عمودی در مناطقی انجام می‌شود که به دلایلی، فاصله بین درختان در حین کاشت درخت عناب، کمتر از حد توصیه شده است.
اگر این فاصله مناسب باشد، هرس افقی انجام می‌گیرد تا برداشت محصول راحت‌تر انجام شود. هرس مرکز باز، هرس جامی و هرس شلجمی نیز از دیگر انواع هرس‌های مربوط به درخت عناب هستند.
برای انجام هرس این محصول، تنه اصلی درخت را از ارتفاع ۱۳۰ تا حدود ۱۵۰ سانتی متری قطع می‌کنند؛ البته تعدادی از شاخه‌ها را باقی می‌گذارند تا به عنوان بازوی گیاه حفظ شوند.
معرفی انواع ارقام ایرانی و خارجی برای کاشت درخت عناب؟
اگر بخواهیم به بهترین نمونه‌های عناب داخلی اشاره کنیم، باید از نهال عناب قائنات و همچنین نهال عناب بیرجند نام ببریم. این‌ها از بهترین انواع داخلی بوده و اگر برای کاشت نهال عناب، برنامه ریزی می‌کنید، به شما توصیه می‌کنیم یکی از این دو نمونه را انتخاب کنید.
همان طور که پیش‌تر ذکر کردیم، محصول عناب نه تنها در ایران بلکه در خیلی از دیگر کشورهای جهان نیز محبوبیت زیادی دارد. برای اشاره به بهترین ارقام خارجی نهال عناب، می‌توان از نهال عناب ترکیه و هم چنین نهال عناب ژاپنی نام برد.
در صورت خریداری هر یک از ارقام به جهت کاشت درخت عناب، حتماً شرایط مربوط به کاشت آن و همچنین اصول خاص مربوط به نگهداری هر نهال را رعایت کنید.
مارا در شبکه های اجتماعی همراهی کنید 
